فواید و مضرات قهوه(کامل)

درخت قهوه برگ هایی همیشه سبز و زیبا دارد، گیاهی از تیره Coffee که بیشتر از یک سوم مردم جهان هر روز آن را به عنوان یک نوشیدنی محبوب می نوشند. واژه قهوه برگرفته از زبان عربی و به معنای تحریک کننده و زائل کننده اشتهاست. درخت قهوه بین هفت تا 10 متر بلندی دارد و در هوای گرم و مرطوب رشد می کند. عطر گل های کوچک و سفید این درخت بی شباهت به بوی خوش گل یاسمن نیست. بهترین و مرغوب ترین قهوه که طعم و عطر منحصر به فردی دارد از بوته ای به نام Arabica در برزیل به دست می آید. تانزانیا و اتیوپی نیز دو کشور مهم تولیدکننده قهوه هستند که محصول آنها بو و مزه مخصوصی دارد. در ایران حدود هزار سال پیش، حکیم ابوعلی سینا در کتاب خود، شرح جامعی از خواص قهوه داده است. امروز بر اساس آمارهای به دست آمده، حدود 89 درصد از مردم جهان قهوه و چای یا هر دو آنها را مصرف می کنند و حدود 30 درصد از مردم دنیا قهوه را به هر نوشیدنی گرم دیگر ترجیح می دهند.

نوشیدنی مضر یا مفید؟
هر ماده غذایی را اگر به اندازه مصرف کنید برای بدن منفعت دارد.
اندازه مصرف قهوه
متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که نوشیدن آن را به دو فنجان قهوه دم کرده یا سه فنجان قهوه فوری(نسکافه) در روز محدود کنید.
اما به این موضوع توجه کنید که نباید بیش از شش فنجان قهوه در یک روز مصرف کنید.

شاید باورتان نشود اگر بگوییم که در سال‌های اخیر بر شمار افرادی که به خوردن قهوه یا نسکافه عادت کرده‌اند، افزوده شده است! در زمان‌های قدیم در میان خانواده‌های خاص و در مراسم ویژه قهوه تهیه می‌شد، اما این روزها با واردات انواع آن، این نوشیدنی به خصوص در میان قشر جوان محبوبیت فراوانی پیدا کرده است، به ویژه در روزهای سخت کاری. اما مهم‌ترین نکته آن است که هر روز ما تأثیرات جدیدی را در زمینه عادت به نوشیدن قهوه می‌شنویم. البته در برخی از خبرها از فواید آن صحبت می‌شود، اما در برخی دیگر از مضرات آن می‌گویند، مانند خبری که اخیراً از سوی یکی از خبرگزاری ها منتشر شد.

بر اساس تازه ترین تحقیقات پزشکی، مصرف زیاد قهوه سبب از بین رفتن مینای دندان ها می‌شود. متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که نوشیدن آن را به دو فنجان قهوه دم کرده یا سه فنجان قهوه فوری(نسکافه) در روز محدود کنید.
در این خبر که از سوی خبرگزاری ایسنا منتشر شد، بر این موضوع تأکید شده بود که نوشیدن قهوه به شدت برای سلامت دندان ها مضر‌ ‌است. ‌به گزارش این خبرگزاری، بر اساس تازه ترین تحقیقات پزشکی، مصرف زیاد این‌ ‌نوشیدنی‌ سبب از بین رفتن مینای دندان ها می‌شود. ‌ بر اساس این تحقیقات، قهوه فرآوری شده(نسکافه) 30 برابر بیش از نوع عادی آن(به علت اسید سیتریک موجود)، سبب‌ ‌خوردگی مینای دندان می‌شود و به این ترتیب پوسیدگی دندان ها را به همراه خواهد داشت. در ادامه، دلایل کامل و توضیحات بیشتر درباره این تحقیق به چشم نمی‌خورد، اما شما درباره خواصی که بارها و بارها تحقیقات، آنها را به اثبات رسانده اند چیزی می‌دانید؟‌ ‌

بهتر است بدانید که بیش از یک‌سوم مردم جهان قهوه را دوست دارند و مصرف می‌کنند. واژه قهوه، برگرفته از زبان عربی و به معنای تحریک‌کننده و زایل‌کننده اشتهاست. برخی از مورخان، پیشینه این واژه را به کشور اتیوپی نسبت می‌دهند. درخت قهوه بین 7 تا 10 متر بلندی دارد و درهوای گرم و مرطوب رشد می‌کند. این درخت گل‌هایی کوچک و سپید دارد که بوی آن شبیه به بوی گل یاسمن است.

جالب است بدانید که دانه های آن در آغاز، رنگ سبز و پس از رسیدن، رنگ گیلاس به خود می‌گیرند. از این رو، در بعضی کشورها به درخت گیلاس هم شهرت دارد. دانه‌های قهوه دو به دو به یکدیگر چسبیده اند و پرده نازکی میان آنها وجود دارد که آنها را از هم جدا می کند. تهیه قهوه در کشورهای گوناگون، متفاوت است، اما اغلب آن را با آب جوش ، بخار آب و یا از طریق گذراندن آب جوش از پودر آن تهیه می‌کنند.

بهترین قهوه جهان از نظر بو و طعم ، از بوته ای به نام Arabica به دست می آید که در برزیل به خوبی رشد می کند و از آنجا به سراسرجهان صادر می شود .

تا به حال از خودتان پرسیده اید که اسپرسو چه تفاوتی با قهوه معمولی دارد؟ باید بگوییم که این نوع قهوه را با بخار آب درست می کنند و این روش تهیه قهوه در ایالات متحده بسیار رایج است.

اما سؤالی که همیشه در میان مصرف کنندگان این نوشیدنی وجود دارد آن است که "مقدار مجاز نوشیدن قهوه چه‌قدر است؟"

جالب است بدانید، متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که نوشیدن آن را به دو فنجان قهوه دم کرده یا سه فنجان قهوه فوری(نسکافه) در روز محدود کنید.

اما درباره میزان کافئینی که از طریق این نوشیدنی به بدن می‌رسد باید بگوییم که با نوشیدن یک فنجان قهوه معمولی، 115 میلی گرم کافئین و با یک فنجان نسکافه، 65 میلی گرم کافئین و با نوشیدن یک فنجان قهوه بدون کافئین باز هم معادل 3 میلی‌گرم کافئین وارد بدن می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که کافئین در هیچ شرایطی به طور کامل از قهوه جدا نمی‌شود، بلکه مقدار آن به حداقل می‌رسد.

حتماً خواص فراوانی را از گوشه و کنار درباره این نوشیدنی شنیده‌اید. تا به حال خواصی نظیر بهبود خستگی و افسردگی، افزایش متابولیسم بدن و کاهش حملات آسم در مورد قهوه به اثبات رسیده است.

به این ترتیب که کافئین موجود در قهوه به میزان 10 درصد سرعت پردازش اطلاعات را در مغز افزایش داده و مصرف یک فنجان قهوه بعد از نهار، مانع از بی حالی پس از مصرف غذا در ظهر می‌شود.

به علاوه دیده شده است که از این نوشیدنی می‌توان در کاهش افسردگی و اضطراب نیز استفاده کرد. در ضمن، قهوه موجب افزایش سرعت متابولیسم بدن و شکستن چربی‌ها شده و به میزان قابل ملاحظه‌ای سوخت و ساز را در سلول‌ها بالا می‌برد.

اما به این موضوع توجه کنید که نباید بیش از شش فنجان قهوه در یک روز مصرف کنید.

طی مطالعه ای در آمریکا و ایتالیا، دیده شد که نوشیدن مرتب قهوه در بیماران مبتلا به آسم، باعث کاهش حملات آسمی‌ در آنها می شود.

البته مهم ترین نکته‌ای که باید در مورد این نوشیدنی در نظر داشت، رعایت اعتدال در مصرف آن است، زیرا دریافت بیش از اندازه کافئین باعث بی‌قراری، بی خوابی ، تعریق و تپش قلب می شود. به علاوه، قهوه های معمولی که به شکل سنتی یعنی به روش دم کرده تهیه می‌شوند، اگر بیش از اندازه به مصرف برسند، می‌توانند کلسترول خون را نیز بالا ببرند.‌

کافئین موجود در قهوه در طولانی مدت و بر اثر استفاده بی رویه می تواند اعتیادآور و مضر باشد، اما چون این نوع اعتیاد زیان آور نیست، مصرف آن در میان مردم همچنان رواج دارد. کافئین در طول روز به شکل های گوناگون از راه نوشیدن انواع نوشابه های گازدار، شکلات ها و قهوه وارد بدن می شود. کافئین موجود در یک فنجان قهوه حدود 150 سی سی است. قهوه ای که با آب جوش قطره ای تهیه می شود، 60 تا 180 میلی گرم کافئین دارد. قهوه ترک دارای 40 تا 170 میلی گرم کافئین و میانگین 100 میلی گرم است. نسکافه فرانسوی (قهوه آماده) دارای 30 تا 120 میلی گرم کافئین و میانگین کافئین 75 میلی گرم است. نسکافه فرانسوی بدون کافئین دارای یک تا پنج میلی گرم کافئین است. امروز پژوهشگران درباره کافئین موجود در قهوه، نظریات مختلف و گاهی حتی متضاد ابراز می کنند. گروهی از پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند که قهوه موجب پیدایش سرطان در انسان می شود و گروهی نیز معتقدند که کافئین باعث تحریک بیماران روانی می شود. اما در 1998 یک نشریه پزشکی مدعی شد که بر اساس آزمایش های انجام شده، قهوه با تحت تاثیر قرار دادن سلول های سرطانی، باعث توقف رشد این سلول ها می شود و علاوه بر این بر تیزهوشی و آرامش نوشندگان نیز می افزاید.
به نظر می رسد بهترین و مطمئن ترین راه، رعایت حد اعتدال در مصرف این نوشیدنی بحث برانگیز و دلپذیر باشد. افرادی که از بالا بودن فشار خون یا بیماری تپش قلبی رنج می برند و همچنین خانم های باردار، بهتر است در مصرف قهوه زیاده روی نکنند.
قهوه های فوری
قهوه را به دو صورت درست می کنند؛ با دُرد یا صاف نشده و بی درد یا صاف شده. قهوه عربی و قهوه ترک را با درد درست می کنند. قهوه عربی، سیاهرنگ و تلخ است، اما قهوه ترک، رنگی ترش و مزه ای متمایل به شیرینی دارد. اروپاییان اما معمولا درد قهوه را از آب آن جدا می کنند. به همین خاطر قهوه اروپایی همیشه درشت تر از قهوه عربی و ترک سائیده می شود. قهوه برخلاف چای نیاز به دم کردن ندارد، چراکه ماده عطری، رنگی و موثر آن به محض تماس با آب جوش آزاد می شود. در نیمه دوم قرن بیستم، انواع قهوه فوری (instand coffee) نیز در بازار اروپا و آمریکا عرضه شد. این قهوه در واقع شیره تبخیر شده قهوه صاف و عصاره دانه قهوه است که نیازی به قهوه جوش ندارد و با حل کردن کمی از آن در یک فنجان آب جوش، قهوه آماده به دست می آید. این نوع قهوه در آغاز مخالفان جدی در میان طرفداران قهوه داشت، چراکه قهوه نوشان حرفه ای معتقد بودند طعم و عطر واقعی این نوشیدنی در بسته بندی های قهوه فوری از دست می رود، اما امروز با پیشرفت فن آوری تولید قهوه فوری، دیگر فاصله میان کیفیت این دو نوع قهوه به کلی از میان رفته و حتی قهوه فوری طرفداران بیشتری پیدا کرده است، چراکه این نوع قهوه معمولا پس از سایش، پروسه تولید را طی می کند و در حقیقت به نوعی پرورده و خوش طعم می شود.
اولین شرکتی که قهوه فوری را راهی بازار جهانی قهوه کرد، شرکت معروف Nestle بود. با ورود بسته های Nestle Coffee به ایران، اصطلاح نسکافه نیز میان علاقه مندان به نوشیدن قهوه رواج یافت. به این ترتیب اصطلاح نسکافه به نوعی اختراع ایرانیان قهوه نوش به حساب می آید.
هر کیلو قهوه آماده یا فوری بین 25 تا 30 هزار تومان به فروش می رسد، اما بسته بندی های کوچک در وزن های مختلف هم در بازار وجود دارد که هریک قیمت خاص خود را دارند. معروف ترین قهوه های آماده که معمولا در بسته های 20 گرمی و با نام کلی? 33in1 به فروش می رسد Eagel Ring، Coffee Ring، Super Coffee mix original و Gold Eagel هستند که از 100 تا 200 و گاه 250 تومان به فروش می رسند، اما قیمت قهوه فرانسه و ترک ایرانی در بازار کیلویی 4 هزار تومان و انواع خارجی آن از 12 هزار تا 30 هزار تومان متغیر است. قهوه سائیده شده که معمولا آب جوش از آن می گذرانند و صافش می کنند، نمی تواند حداکثر کیفیت را داشته باشد. درواقع این قهوه همان کیفیت طبیعی را دارد، اما کیفیت قهوه های فوری قابل تغییر است و می تواند بسیار متغیر باشد. قهوه فوری، حاصل پیشرفت تکنولوژی در زمینه تهیه انواع قهوه است و اغلب طعم و بوی بسیار مطبوعی دارد.
همه قهوه هایی که می نوشیم!
انواع قهوه بر اساس نوع مصرف و مقدار سایش و ترکیبات آن متغیر است. قهوه ترک، قهوه اسپرسو،
قهوه عربی، قهوه فرانسه، کاپوچینو، موکا، فراپه و ... انواع مشهور این نوشیدنی هستند. قهوه ترک را در قهوه جوش و در ترکیه غالبا سر میز، روی چراغ الکلی های کوچک و ظریف طی مراسم جالبی درست می کنند. قهوه اسپرسو نیز که نخستین بار در ایتالیا تهیه شد، معمولا در فنجان های کوچک پیش از ظهر یا بعد از ناهار نوشیده می شود.
تلخی قهوه عربی بسیار بیشتر از سایر انواع قهوه هاست و رنگ آنهم به سیاهی می زند، اما آنچه در میان مردم ما به عنوان قهوه فرانسه معروف است، در واقع قهوه ساده ای است که با ریختن آب جوش روی قهوه سائیده و صاف کردن آن پس از چند لحظه به دست می آید و در فنجان های نسبتا بزرگ با شیر یا بدون شیر، شیرین یا تلخ نوشیده می شود. قهوه فرانسه خشک به درشتی شکر و به رنگ قهوه ای سیر است. کاپوچینو هم نوعی شیر قهوه ایتالیایی است. کاپوچین، نام فرقه ای از راهبان کاتولیک است که معمولا چهره ای رنگ پریده دارند و کلاهی سیاه به سر می گذارند. فنجان قهوه کاپوچینو با آن همه کف شیر و گرد کاکائو و دارچین، ظاهرا به نظر ایتالیایی ها شبیه قیافه راهبان کاپوچین بوده است!
آنچه مسلم است، قهوه گیاه مفیدی است. هم نوشیدنی مطبوعی از آن به دست می آید و هم از تفاله آن می توان استفاده کرد. تفاله قهوه برای گرفتن بوی زهم و سایر بوهای نامطبوع دست بسیار موثر است. از این تفاله برای رنگ کردن مو هم می توان استفاده کرد.

نوشیدنی محبوب اغلب ما ایرانی‌ها، چای است، اما به تازگی قهوه هم جای خودش را در بین ما باز کرده است.

اگر از "کلاس" ظاهری که قهوه با خود به همراه می ‌آورد، بگذریم، بهتر است درباره فایده‌های آن هم قدری اطلاع داشته باشیم. شاید تعجب کنید اگر بدانید در ده سال اخیر، نوزده هزار بررسی در مورد این فایده‌ها انجام شده و نتیجه اغلب آنها هم به نفع قهوه تمام شده است.

ماده‌ای که در قهوه وجود دارد و آن را از این همه امتحان سربلند بیرون آورده، "کافئین" نام دارد. قهوه در مقدار مساوی، چیزی حدود سه و نیم برابر بیشتر از چای و کولا کافئین دارد.

البته بعضی از خواص قهوه هم مربوط به کافئین نیست. قهوه، آنتی اکسیدان‌ های زیادی هم دارد، مثل کلروژنیک و توکوفرول که باعث برخی اثرهای شفابخش آن می ‌شود. به اضافه ی مواد معدنی مثل منیزیم که معلوم شده می ‌توانند در بهبود پاسخ بدن به انسولین و اصلاح متابولیسم گلوکز مؤثر باشند.

محققان ایتالیایی، ماده دیگری به نام "تریگونلینگ" را هم در قهوه پیدا کرده‌اند. این ماده به قهوه عطر و طعم تلخی می ‌دهد. خاصیت ضد باکتریال و ضد چسبندگی قهوه را (که جلوی ایجاد حفرات و پوسیدگی دندان را می‌ گیرد) به همین ماده نسبت می‌ دهند.

بد نیست فایده‌های قهوه را در افراد مختلف مرور کنیم. شما هم ببینید در چه شرایطی هستید و آیا از این اثرها چیزی هم به شما می ‌رسد یا نه.

اگر ورزشکارید...

چندی پیش، تحقیقی در مجله "درد" به چاپ رسید که نشان می ‌داد، نوشیدن دو فنجان قهوه قبل از ورزش، می‌ تواند تا 48 درصد درد عضلانی پس از ورزش را کاهش دهد. این یعنی قهوه در تسکین درد حتی از آسپرین هم قوی‌تر است! ناپروکسن 30 درصد و آسپرین 25 درصد درد عضلانی را کم می‌ کند. البته محققان دانشگاه جورجیا که این تحقیق را انجام داده‌اند، معتقدند، هنوز برای نتیجه‌گیری کلی زود است و فعلاً می‌ توان گفت قهوه فقط در خانم‌هایی که خیلی قهوه خور قهار نبوده‌اند، چنین خاصیتی داشته است (یعنی کسانی که زیاد قهوه می ‌خورند، نباید چنین توقعی از آن داشته باشند).

علاوه بر این، به نظر می ‌رسد قهوه در افرادی که تازه ورزش را شروع کرده‌اند، بیشتر کمک ‌کننده است تا در ورزشکاران حرفه‌ای. به همین دلیل، این افراد می ‌توانند با استفاده از قهوه برنامه ورزشی خود را طولانی‌تر کنند . البته مراقب باشید که زیاده روی نکنید! دو فنجان قهوه در کنار روش‌های کم‌ کننده درد عضلانی، مانند نرمش‌های کششی، ماساژ و حمام سرد، برای تسکین درد‌های پس از ورزش کافی است.

در ضمن، چون قهوه باعث افزایش دفع ادرار می ‌شود، باید مراقب از دست دادن آب بدن، به خصوص بعد از ورزش باشید.

اگر امتحان دارید...

این را دیگر همه دانشجویان به تجربه فهمیده‌اند که خوردن قهوه هنگام درس خواندن، به خصوص شب امتحان، چقدر می ‌تواند به تمرکز و هوشیاری آنها کمک کند. البته دانشمندان هم این خاصیت قهوه را مورد بررسی قرار داده‌اند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که کافئین می‌ تواند سرعت پردازش اطلاعات را تا 10 درصد زیاد کند. نوشیدن یک فنجان قهوه بعد از صرف غذا با خواب آلودگی بعد از آن مقابله می ‌کند و به حفظ هوشیاری و تمرکز هم کمک می ‌کند. این مسئله در مورد شیفت‌های کاری شبانه هم (البته با دو فنجان) صدق می‌ کند. ارزش این خاصیت در این است که می ‌تواند جلوی خیلی از حوادث کاری را در شیفت‌های شب بگیرد، به خصوص رانندگان جاده‌ها که جان عده زیادی مسافر در گرو بیداری و هوشیاری آنهاست.

اگر می‌خواهید بیمار نشوید...

نتیجه تحقیقات دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا در سان‌دیه‌گو نشان داده که قهوه می‌ تواند تا 60 درصد خطر بروز دیابت نوع دو را در افراد مستعد کم کند (البته اگر با یک خروار شکر میل نشود!) جالب‌تر این جاست که این کاهش، در کسانی که تست تحمل گلوکزشان مختل بود، تا 70 درصد بوده است. محققان آلمانی هم تأثیر قهوه در کاهش سرطان روده بزرگ را کشف کرده‌اند. یک آنتی‌اکسیدان قوی به نام "متیل پیریدینیوم" ،‌آنزیم‌های ضد این سرطان را تقویت می‌ کند. این ماده در فرآوری قهوه تولید می‌ شود و هر چه قهوه بیشتر حرارت دیده باشد، مقدار آن بیشتر است.

حداقل شش مطالعه مستقل، رابطه بین نوشیدن قهوه و پیشگیری از پارکینسون را اثبات کرده‌اند.

محققان می ‌گویند، اگر کسی به طور منظم قهوه بخورد،60 تا 80 درصد کمتر از سایرین دچار این بیماری می‌ شود (البته بررسی‌ها نشان داده که مصرف استروژن در زنان یائسه می ‌تواند جلوی این اثر قهوه را بگیرد).

خاصیت دیگر قهوه که شاید با آن آشنا باشید، جلوگیری از سنگ کلیه است. این خاصیت از کافئین موجود در قهوه سرچشمه می‌ گیرد که ادرارآور است و جلوی جمع شدن ادرار و در نتیجه رسوب سنگ در کلیه را می‌ گیرد. برای تکمیل این فهرست، می ‌توانید این را هم اضافه کنید که قهوه در کاهش سنگ صفرا هم مؤثر شناخته شده است.

اگر پا به سن گذاشته‌اید...

قهوه می ‌تواند محافظ خوبی برای قلب زنان یائسه باشد. یک مطالعه 15 ساله که در مجله تغذیه بالینی آمریکا به چاپ رسیده، نشان می ‌دهد خانم‌های یائسه‌ای که روزانه حداقل سه فنجان قهوه می‌ خورند، 28 درصد کمتر از بقیه زنان در این سن، دچار بیماری‌های قلبی و سایر بیماری‌های التهابی غیر سرطانی می ‌‌شوند. دانشمندان معتقدند، این خاصیت ناشی از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که از التهاب و بیماری قلب جلوگیری می ‌کند و قهوه سرشار از آنهاست

زیاده روی ممنوع!

همه اینها که گفتیم، دلیل بر این نمی ‌شود که بخواهیم در مصرف قهوه زیاده‌ روی کنیم یا خدای ناکرده خودمان را با آن خفه کنیم! قهوه هم ممکن است برای بعضی افراد مناسب نباشد. این افراد شاید نتوانند بعضی از اثرهای جانبی آن را (به خصوص در مقادیر زیاد) مانند تپش قلب، بی‌خوابی، لرزش دست و تحریک‌پذیری را تحمل کنند. علاوه بر این، ممکن است قهوه باعث بالا رفتن کلسترول خون بعضی از افراد شود.

پزشکان توصیه می ‌کنند زنان باردار، بیماران قلبی و کسانی که در معرض پوکی استخوان هستند، از خوردن قهوه (به خصوص زیادش!) صرف‌ نظر کنند.